ubuntu-l10n-ug team mailing list archive

[Abdusalam Abdurahman <abdusalam.abdurahman@xxxxxxxxx>]

Yaxshimusiz Ekrem Tomur we kopchilik,

1-nuqtida deyilgen mezmunlargha qarita, siz towendiki ikki tor betni korup
chiqsingiz, *keyboard map (or layout)* bilen *input method (editor)* larning
perqi we ularning munasiwitini chushinip qalisiz:

http://en.wikipedia.org/wiki/Keyboard_layout
http://en.wikipedia.org/wiki/Input_method


Emdi siz tewsiye qilghan mezmun: kunupkilarning shift haletlirige ULY diki
herplerni teqsimlep berishning ehmiyitini taza chushinelmidim.  Birge, bezi
herplerning hazirqi shift halitide bashqa herpler bar, mesilen, g, h, j, d,
i, ....  Ikkinchidin, bundaq qilghanning ULY ni kirguzush uchunmu anche
chong ehmiyiti yoq (shiftni besip herimamsiz?).  ULY diki u alahide uch
herpni US International keyboard dinmu biwasite kirguzeleysiz.
 Kopchilikimiz kopinche hallarda yenila US keyboard ni ishlitimiz (Windows
dimu shundaqtu?), peqet Uyghurche yezish ehtiyaji chiqqandila andin
Uyghurche keyboard gha almishimiz, uning ustige XKB dimu almashturush siz
oylighandek unchimu murekkep emes (ozingiz belgiliyeleysiz texi).  Eksiyche,
IBus texi awarichiliq: aldi bilen IBus daemon ni qozghatmisingiz bolmaydu.

Shunga kopchilik, hazirqi eng muhim mesile, yengi Uyghurche kunupka taxtisi
ijad qilish bolmastin (bundaq qilsaq mushundaq olturup bir yildimu bir neme
chiqmaydu), belki hazirqi bar bolghan mushu kunupka taxtisidiki tinish
belgilernining ornini eniq bektip berish.  Bashqa ishlargha zehnimizni bek
kop chechip ketmisek (bolmisa axirida herip qelip ish xush yaqmaydu), mushu
bir kunupka taxtisini bir ongshiwalayli aldi bilen. Qandaq dedim? [?]  Qeni
mushu mesile ustige bir koprek pikir bersenglar.

2010/5/15 Ekrem Tomur <ekrem.tomur@xxxxxxxxx>

> ئەسسالام كۆپچىلىك،
>
> بۇ توغىرلىق ئويلىغانلىرىمنى يەنە دېگۈم كېلىۋاتىدۇ. مېنىڭچە ئابدۇسالام
> ئەپەندىنىڭ تەييارلىغان ھۆججەتلىرىنى xkb غا كېچىكتۈرمەي يوللاپ تۇرساقمىكىن،
> بۇنىڭ سەۋەبى تۆۋەندىكىچە:
>
> 1. ئۇيغۇرچە كونۇپكا تاختىسىنى يېڭىلىغان تەغدىردىمۇ كونىسىنى تاشلاپ قويۇپ
> يېڭىنى قوشۇش مۇمكىن ئەمەس، چۈنكى ئەمىليەتتە ئەڭ كۆپ ئومۇملاشقان ۋە
> قوللىنىلۋاتقىنى كونا تاختا. ئەمدى يېڭى تاختىغا كەلسەك، مېنىڭچە ھازىرلا يېڭى
> كونۇپكا تاختىنى xkbغا قوشۇشنىڭ ئانچە بەك ئەھمىيتىمۇ يوق. نېمىشقا دېسەك،
> كىشىلەر ئادەتتە ئۇبانتۇ ئىشلەتكەندە ئۇيغۇرچە كىرگۈزمەكچى بولسا ئالدى بىلەن
> ئۇيغۇرچە كىرگۈزۈش ئۇسۇلىدىن تاللايدۇ، كونۇپكا تاختىسىنىڭ ئورۇنلاشتۇرلۇشى
> يەنىلا ئېنگىلىزچە ھالىتىدە تۇرغىنى ياخشى، چۈنكى بۇيرۇق ۋە كوماندىلارنى،
> ئېنگىلىزچە ھەرپلەرنى ھەممىنى ئېنگىلىزچە تاختا بولمىسا بولمايدۇ. ھالبۇكى
> كىرگۈچگۈچلەرنىڭ ئارىسىدىكى ئۆزئارا ئالماشتۇرۇش كونۇپكا تاختىسىنىڭ
> ئورۇنلاشتۇرلۇشى ئارىسىدىكى ئالماشتۇرۇشقا قارىغاندا كۆپ ئاسان. كۆپچىلىك سىناپ
> ھېس قىلغىنىدەك ئۇبانتۇدەك ئىشىلتىش ئەڭ ئاسان سېستىمىدىمۇ كونۇپكا تاختىسىنى
> كىرگۈزگۈچنى ئالماشتۇرغاندەك بىر ئىككى كونۇپكا بىلەن ئالماشتۇرغىلى بولمايدۇ.
> شۇڭا مېنىڭچە يېڭى كونۇپكا تاختىسى بەلگىلەشكە توغرا كەلگەندىمۇ ئاۋال
> كىرگۈزگۈچ ياساپ، كىرگۈچگۈچ ئومۇملاشقاننىڭياقى ئاندىن xkb گە قوشساقمۇ بولىدۇ.
>
> 2. مېنىڭچە ئابدۇسالام ئەپەندى تەييارلىغان كونۇپكا تاختىسى ھەقىقىي مەنىدىكى
> Uyghur keyboard legacy layout  بولالايدۇ. ئەگەر كەلگۈسىدە يېڭى تاختا
> بەلگىلەپ، ھەرپلەرنىڭ ئورنى ۋە تىنىش بەلگىلىرى تەڭشەلسە، ھازىرقى تاختا ھازىر
> بار بولغان كۆپ قىسىم ئىشىلتىپ كۆنگەن كىشىلەر ئۈچۈن يەنىلا ئىشىلتىش قىممىتىگە
> ئىگە. ئەگەر بۇ تاختا ئۆزگەرتىۋېتىلسە ئۇ ساقلاپ قېلىنمىغان بولىدۇ دە ھازىرقى
> كونۇپكا تاختىسىغا كۆنگەن نۇرغۇن كىشىلەر قايمۇقىدۇ ۋە قىينىلدۇ.
> شۇڭلاشقا، يىغىپ ئېيتقاندا ئابدۇسالام ئەپەندىنىڭ بار بولغان ھەم ئومۇملاشقان،
> ئۇيغۇرلار ئۇزۇن مەزگىلدىن بۇيان قوللىنىپ كېلىۋاتقان ئۆلچەمنى ئاساس قىلىپ
> تۈزگەن كونۇپكا تاختىسىنى بىرىنجى بولۇپ xkbگە قوشۇلدىغان كونۇپكا تاختىسى
> بولۇشقا ھەقلىق. كەلگۈسىدە يېڭى تاختا چىققاندا بۇ تاختا نورماللا legacy بولۇپ
> ئۆزگىرىدۇ ھەم ھازىرقى ئىشلەتكۈچىلەر تەرىپىدىن داۋاملىق قوللىنىلىشى تۇرغانلا
> گەپ.
>
> ئەگەر بۇ كونۇپكا تاختىسىغا ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈش توغرا كەلسە مەن مۇنداق تەكلىپ
> بېرىمەن. ھازىرقى بار تاختىنىڭ ئاساسىدا يەنە بىر قەۋەت لاتىنچە قوشۇش ۋە
> ئۇيغۇر كومپىيۇتېر يېزىقىدىكى ئالاھىدە ئۈچ ھەرپنىمۇ شۇ قەۋەتكە كىرگۈزۈش.
> بۇنىڭ مۇمكىن بولدىغانلىقىنى تىبەتچە تاختىغا قاراپ بىلىۋالدىم. تىبەتچىنىڭ تۆت
> قەۋەت ھەرپلىرى بار ئىكەن. بىزنىڭ ئىككىلا قەۋەت، يەنى نورمال بىر قەۋەت، shift
> باسقاندىن كېيىن چىقىدىغان يەنە بىر قەۋەت. بۇنداق تەكلىپ بېرىشىمنىڭ سەۋەبى
> ئەگەر بۇ ئەمەلگە ئاشسا ئاندىن ئۇيغۇرلار ھەقىقەتەن ئۇبۇنتۇ سېستىمىسىغا پەقەت
> ئۇيغۇرچە تاختا ئورۇنلاشتۇرلۇشىنى تاللاپلا ھېچقانداق ئۇيغۇرچە كىرگۈزگۈچنى
> ئىشلەتمەي ياكى داۋاملىق كونۇپكا تاختىسىنى ئۆزگەرتمەي تۇرۇپلا ئۇبۇنتۇنى
> بىمالال ئىشىلتەلەيدۇ.
>
> ھۆرمەت بىلەن،
> ئەكرەم
>
> 2010/5/14 Eagle Burkut <eagle.burkut@xxxxxxxxx>
>
>> Yaxshi muzakiriler boliwatidu.
>>
>>
>> Hazirqi ehwalda, Uyghurlargha birla kunupka yetishmeydu. Otmushtiki
>> kunupka taxtisini saqlap qalsaq bolidu. Eneniwi (Legacy) digendek bir namda,
>> lekin uningdiki tinish-belgilirini islah qilip qoyghinimizning ziyini yoq.
>> Hazir wetende yeslidin bashlap xenzuche, peqet bashlan'ghuch 4-sinipqa
>> chiqqanda Uyghurche elipbe peqet tallap oquydighan ders qilip kirguzuluptu.
>> Bundaq bolghanda xenzuche pinyinche oylap Uyghurche basidighan ehwalnimu
>> oylishishqa toghra kelidu. Yene ULY che oylap Uyghurche kirguzushmu bar.
>> Shundaq bolghanda, men buningdin 3 yerim yil burun bilikte digendek, hazir
>> biz kamida 3 xil kunupka orunlashturushqa ehtiyajimiz bar. Buni bizning
>> pewqul'adde ehwalimiz, sharaitimiz belgiligen.
>>
>> Emdi abdusalam ependimning pikirlirining bezilirige koz qarishimni
>> bildursem,
>>
>> [1] kop chekitni bolsa chekitni 3 qetim bassa chiqidighan qilsaqmu, hem
>> yene shift bilen yene chiqidighan qilsaqmu bolidu. Toqunush we cheklime
>> bolmisa amal bar hemme ehwalni koprek oylashqanning ziyini yoq. Mesilen,
>> Uyghurche "LA" ni chiqirish uchun, Shift bilen L ni bassimu yaki L we A
>> heripini bassimu chiqidighan qilsaq, buning hichkimge ziyini yoq, belki
>> hemmeylen'ge paydisi bar. Kim qaysi usulgha konse, shuni ishletse bolidu.
>> Birni dep yene birni cheklep qoyidighan ish bolmisa yaxshi.
>>
>> [2] [3] Biz peqet WORD uchunla kunupka taxtisi layihelisek bolmaydu.
>> NOTEPAD dek eng iptidai tehrirliguchlernimu we omumi ehwallarni oylishish
>> kerek. Shunga siziqchini 2 qetim besip siziq chiqiridighan ish WORD ta
>> mumkin bolsimu, NOTEPAD ta mumkin bolmay qalidu. Bu ehwalni nezerge elish
>> kerek.
>>
>> Keyinke ehwallargha jawabim, kunupka Uyghurche halitide, koprek Uyghurche
>> uchun xizmet qilishi kerek. Shunga Uyghurche halette, Uyghurchige
>> munasiwetlik belgilerni kirguzidighanda, kunupkilar amal bar az besilsa
>> yaxshi.
>>
>> Mesilen 5-2 tarmaq aqilane chare emes. Uyghurche halette, ishletkuchiler
>> Uyghurche yalang tirnaqni chiqirish uchun, kunupkidin eng awal sinap
>> baqidighan kunupka yenila chong-kichik belgisidur. Nawada matematikidiki
>> chong-kichik belgisini kirguzmekchi bolsa, Latinche haletke almiship
>> kirguzse bolidu. Amal bar ishlitish aditige muwapiq, yeqin kelgini yaxshi.
>>
>> yene bir ehwalni eytsam, Erepchide 30 nechche herpler bar bolup,
>> Erepelerning bir xil tez kirguzush kunupka taxtisi bar iken. yeni kunupka
>> taxtisidiki barliq tinish belgilirige erepche herpler orunlashturulghan.
>> tinish belgiliri SHIFT bilen chiqidiken. Buning ehmiyiti tez bezish
>> zoruriyiti bar orunda bekmu es qatidiken. Yeni her qandaq erepche herpni
>> kirguzushte shift ishletmeydiken. tekistte herplerning chastotisi her qandaq
>> tinish belgisidin asasen yuquri bolghachqa, bu yene sitatistikiliq analiz we
>> tez besish zoruriyitige uyghun. Bu kunupkinimu ereplerge gherplikler
>> layihelep beriptiken.
>>
>> Shunga otmushtiki A ni bassa H chiqidighan usul tez besishni meqset
>> qilghan deyilidighan bolsa, uningdinmu tez besish imkaniyiti bizde yene bar.
>> Kunupka taxtisidiki 26 herp ke qoshup yene 6 tinish belge kunupkisigha
>> Uyghurche herplerni orunlashturup, tinish belgiler shift bilen chiqidighan
>> qilinsa, xet besish teximu tezlishidu.
>>
>> Mushundaq analiz qip kelsek, ishlar chuwulup chiqiweridiken. Esli bu
>> kunupka ishini buningdin 2 yil ilgiri UKIJ fontlirini tuzitidighanda
>> qilmaqchi bolghan iduq. U font tuzitishtin asasen yaxshi netije
>> chiqmighachqa, kunupka taxtisigha nowet tegmigen.
>>
>> _______________________________________________
>> Mailing list: https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug<https://launchpad.net/%7Eubuntu-l10n-ug>
>> Post to     : ubuntu-l10n-ug@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx
>> Unsubscribe : https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug<https://launchpad.net/%7Eubuntu-l10n-ug>
>> More help   : https://help.launchpad.net/ListHelp
>>
>>
>
> _______________________________________________
> Mailing list: https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug
> Post to     : ubuntu-l10n-ug@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx
> Unsubscribe : https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug
> More help   : https://help.launchpad.net/ListHelp
>
>


-- 
Regards,
Abdusalam Abdurahman