ubuntu-l10n-ug team mailing list archive

[Abdusalam Abdurahman <abdusalam.abdurahman@xxxxxxxxx>]

Kerchurszler kopchilik.  Bu birnechche kun sel ishlar awup qelip, waqtida
xet qayturalmidim.

Emdi herqaysinglarning xetige bir-birlep xet qayturay.

Kopchilikke omomen teshebbus qiliwatqan bir mesile ikki xil kunupka taxtisi
bolush, yeni: Windows uslubidki Uyghurche kunupka taxta bilen Mac OS X
uslubidiki Uyghurche kunupkta taxta.

Men qaysi kuni berip Mac OS X diki Uyghurche kunupka taxtisini korup baqtim.
 Rastini desem, bu kunupka taxtining supiti Windows diki Uyghurche kunupka
taxtisigha yetmeydiken (herplerning orunlashturulush qa'idisi eniq emes
(yeni Yengi Yeziq qa'idisimu, ULY mu, UKY mu bilgili bolmidi); san
kunupkisini bassa Erebche sanlar chiqidiken;  Bezi herp kunupkilirining
Shift halitide Erebche herpler chiqidiken).  Shunga bu xil kunupka
taxtisining herplirining ornini eniq tetqiq qilip bolghuche, shundaqla
uningdiki mesililerni toluq tepip bolghuche waqtinche oylashmisaq deymen.
 Bolmisa ish bek tola bolup ketidiken.


Ikkinchi mesile, Uyghurche tinish belgilerning hemmisini Uyghurche kunupka
taxtisigha orunlashturush.  Bughu anglimaqqa yaxshidek qilsimu lekin, ishi
bek jiq bolup ketidu.  Yeni kunupkilarni qandaq tallash kerek degen mesile.
 Mening koz qarishim yenila burunqidek, yeni US kunupka taxtisida bar
bolghan eslidiki herp-belgilerning ESLI MENALIRI ni amal bar saqlap qelish.
 Bu degenlik, <> (chong-kichik belgiliri) kunupkilirining ornigha yalang
tirnaqni qoymasliq, chunki bular oxshash menidiki belgiler emes (qarimaqqa
oxshashdek bolsimu)!  Eger bundaq bolmay, choqum mush kunupkilargha yalang
tirnaqlarni qoysaq, u halda buning {} (chong tinaq belgiliri)
kunupkilirining ornigha qosh tinarqni qoyghan bilen hechqandaq perqi yoq
bolup qalidu.  Biz del mushundaq ishlarni tuzitimiz dewatimiz.  Yeni, hemze
ni uchritish ehtimalliqi yuqiri bolghan / (yantu siziq, bolush)
kunupkisidin, adettiki yeziqchiliqta kop (yaki qet'iy) ishlitilmeydighan \
(tetur yantu siziq) qa yotkesh (Mac OS X diki Uyghur kunupka taxtisida
mushundaq qilghan), bu arqiliq / (yantu siziq, bolush) belgisining esli
menasini saqlap qelish.  Yene biri bolsa qosh tirnaq we {} belgiliri
kunupkiliri.  Bu qosh tirnaqlarnimu choqum bashqa yerge aprish kerek, choqum
{} kunupkilirining esli manalirini ozgertiwetmesliki kerek.  Bundaq desem,
Erebche so'al belgisi, chekitlik peshlerchu deyishinglar mumkin.  Bular
gerche yonilishi tetur bolsimu (yeni shekli oxshash bolmisimu), lekin
eslidiki tinish belgilirining MENA liri bilen oxshash menide.  Shunga
bularning orunlashturulishi muwapiq.

Emdi awu tetur yantu siziqqa kelsek, uni peqet programma yazghandila
ishlitidu.  Programma yazghanda hechkim Uyghurche kunupka taxtisi bilen
yazmaydu.  Shunga uning ornigha hemze qoyushning tesiri eng kichik bolidu (/
kunupkisigha hemze qoyghan'gha qarighanda)

Kop chekitke kelsek, men yenila uch dane chekit bilen kirguzush terepdari.
 Buningda ASCII we US keyboard gha egeshsek tamamen bolidu.

Axirida, siziqche bilen siziq toghrisidiki koz qarishimni otturigha qoyay:
 Emeliyette, Uyghurche siziqche bilen siziqning kod orni eniq bekitilmigen.
 Biz peqet ASCII diki - (elish belgisini) "mushu siziqche" dep ishlitip
keliwatimiz.  Hazirghiche elan qilin'ghan hechqandaq olchemde eniq qilip
mushu "Uyghurche siziqche" degini yoq.  Emdi mawu bichare yetim siziqqa
keleyli,  bu bayqushqa nisbeten mushundaq keng da'iride etrap qilinishqa
erishken eghizaki "olchem" mu yoq.  Demek buning kod ornining kop xil
ehtimalliqi bar (n-dash bolushi mumkin, m-dash bolushimu mumkin, yaki bashqa
bir yerdiki bashqa bir siziq bolushimu mumkin).  Shunga bundaq muqim
bekitilmigen nersini bu kunupka taxtisigha elip kirishke men qet'iy qarshi.

Gep sel chuwalchaq bolup ketti, tuzitip oqarsizler.

2010/5/14 Eagle Burkut <eagle.burkut@xxxxxxxxx>

> Yaxshi muzakiriler boliwatidu.
>
> Hazirqi ehwalda, Uyghurlargha birla kunupka yetishmeydu. Otmushtiki kunupka
> taxtisini saqlap qalsaq bolidu. Eneniwi (Legacy) digendek bir namda, lekin
> uningdiki tinish-belgilirini islah qilip qoyghinimizning ziyini yoq. Hazir
> wetende yeslidin bashlap xenzuche, peqet bashlan'ghuch 4-sinipqa chiqqanda
> Uyghurche elipbe peqet tallap oquydighan ders qilip kirguzuluptu. Bundaq
> bolghanda xenzuche pinyinche oylap Uyghurche basidighan ehwalnimu
> oylishishqa toghra kelidu. Yene ULY che oylap Uyghurche kirguzushmu bar.
> Shundaq bolghanda, men buningdin 3 yerim yil burun bilikte digendek, hazir
> biz kamida 3 xil kunupka orunlashturushqa ehtiyajimiz bar. Buni bizning
> pewqul'adde ehwalimiz, sharaitimiz belgiligen.
>
> Emdi abdusalam ependimning pikirlirining bezilirige koz qarishimni
> bildursem,
>
> [1] kop chekitni bolsa chekitni 3 qetim bassa chiqidighan qilsaqmu, hem
> yene shift bilen yene chiqidighan qilsaqmu bolidu. Toqunush we cheklime
> bolmisa amal bar hemme ehwalni koprek oylashqanning ziyini yoq. Mesilen,
> Uyghurche "LA" ni chiqirish uchun, Shift bilen L ni bassimu yaki L we A
> heripini bassimu chiqidighan qilsaq, buning hichkimge ziyini yoq, belki
> hemmeylen'ge paydisi bar. Kim qaysi usulgha konse, shuni ishletse bolidu.
> Birni dep yene birni cheklep qoyidighan ish bolmisa yaxshi.
>
> [2] [3] Biz peqet WORD uchunla kunupka taxtisi layihelisek bolmaydu.
> NOTEPAD dek eng iptidai tehrirliguchlernimu we omumi ehwallarni oylishish
> kerek. Shunga siziqchini 2 qetim besip siziq chiqiridighan ish WORD ta
> mumkin bolsimu, NOTEPAD ta mumkin bolmay qalidu. Bu ehwalni nezerge elish
> kerek.
>
> Keyinke ehwallargha jawabim, kunupka Uyghurche halitide, koprek Uyghurche
> uchun xizmet qilishi kerek. Shunga Uyghurche halette, Uyghurchige
> munasiwetlik belgilerni kirguzidighanda, kunupkilar amal bar az besilsa
> yaxshi.
>
> Mesilen 5-2 tarmaq aqilane chare emes. Uyghurche halette, ishletkuchiler
> Uyghurche yalang tirnaqni chiqirish uchun, kunupkidin eng awal sinap
> baqidighan kunupka yenila chong-kichik belgisidur. Nawada matematikidiki
> chong-kichik belgisini kirguzmekchi bolsa, Latinche haletke almiship
> kirguzse bolidu. Amal bar ishlitish aditige muwapiq, yeqin kelgini yaxshi.
>
> yene bir ehwalni eytsam, Erepchide 30 nechche herpler bar bolup,
> Erepelerning bir xil tez kirguzush kunupka taxtisi bar iken. yeni kunupka
> taxtisidiki barliq tinish belgilirige erepche herpler orunlashturulghan.
> tinish belgiliri SHIFT bilen chiqidiken. Buning ehmiyiti tez bezish
> zoruriyiti bar orunda bekmu es qatidiken. Yeni her qandaq erepche herpni
> kirguzushte shift ishletmeydiken. tekistte herplerning chastotisi her qandaq
> tinish belgisidin asasen yuquri bolghachqa, bu yene sitatistikiliq analiz we
> tez besish zoruriyitige uyghun. Bu kunupkinimu ereplerge gherplikler
> layihelep beriptiken.
>
> Shunga otmushtiki A ni bassa H chiqidighan usul tez besishni meqset qilghan
> deyilidighan bolsa, uningdinmu tez besish imkaniyiti bizde yene bar. Kunupka
> taxtisidiki 26 herp ke qoshup yene 6 tinish belge kunupkisigha Uyghurche
> herplerni orunlashturup, tinish belgiler shift bilen chiqidighan qilinsa,
> xet besish teximu tezlishidu.
>
> Mushundaq analiz qip kelsek, ishlar chuwulup chiqiweridiken. Esli bu
> kunupka ishini buningdin 2 yil ilgiri UKIJ fontlirini tuzitidighanda
> qilmaqchi bolghan iduq. U font tuzitishtin asasen yaxshi netije
> chiqmighachqa, kunupka taxtisigha nowet tegmigen.
>
> _______________________________________________
> Mailing list: https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug
> Post to     : ubuntu-l10n-ug@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx
> Unsubscribe : https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug
> More help   : https://help.launchpad.net/ListHelp
>
>


-- 
Regards,
Abdusalam Abdurahman