ubuntu-l10n-ug team mailing list archive

[Eagle Burkut <eagle.burkut@xxxxxxxxx>]

Abdusalam ependimge jawabim.

---------- Forwarded message ----------
From: Eagle Burkut <eagle.burkut@xxxxxxxxx>
Date: 2010/5/18
Subject: Re: [Ubuntu-l10n-ug] Uyghurche Kunupka Taxta (XKB/Xorg nusxisi)
To: Abdusalam Abdurahman <abdusalam.abdurahman@xxxxxxxxx>




2010/5/17 Abdusalam Abdurahman <abdusalam.abdurahman@xxxxxxxxx>


> Ikkinchi mesile, Uyghurche tinish belgilerning hemmisini Uyghurche kunupka
> taxtisigha orunlashturush.  Bughu anglimaqqa yaxshidek qilsimu lekin, ishi
> bek jiq bolup ketidu.
>

Nawada Uyghurche tinish belgilirini Uyghurche kunupka taxtisigha
orunlashturghili bolmisa, hemmimiz mushu yerde toxtap qalsaq bolidu. Chunki
undaq qilghili bolmisa, putup chiqqan nerse chala nerse bolup qalidu. U
Uyghurche kunupka taxtisi bolmay qalidu.

Shunga qilsaq hemme tinish belgiliri orunlishishi kerek, bolmisa burunqi
kunupka taxtisini ishlitiwersekmu bolidu. Yengidin islah qilish yaki ijad
qilishning hajiti yoq.


>   Yeni kunupkilarni qandaq tallash kerek degen mesile.  Mening koz qarishim
> yenila burunqidek, yeni US kunupka taxtisida bar bolghan eslidiki
> herp-belgilerning ESLI MENALIRI ni amal bar saqlap qelish.  Bu degenlik, <>
> (chong-kichik belgiliri) kunupkilirining ornigha yalang tirnaqni qoymasliq,
> chunki bular oxshash menidiki belgiler emes (qarimaqqa oxshashdek bolsimu)!
>

Shundaq, ularning menisi oxshash emes, lekin korunushte yeqin kelidu.
Uyghurche tekist kirguziwatqanda, awamning chong-kichik belgisige ehtiyaji
kopmu yaki yalang tirnaqqimu? Meningche Matetmatikichi bolmisila yalang
tirnaqqa ehtiyaji chong.

Uning ustige chong-kichik belgisini bashqa kunupka taxtisi bilen kirguzush
imkaniyiti bar, lekin yalang tirnaqni Uyghurche kunupka taxtisidin bashqa
taxtida kirguzgili bolmaydu.

Shunga Uyghurche kunupka taxtisigha yalang tirnaq bilen chong-kichik
belgisini orunlashturush zoruriyiti bolup qalsa hem ular toqunushup qalsa,
bu Uyghurche kunupka taxtisi bolghankin, chong-kichik belgisini tashliwetip,
yalang tirnaqni orunlashturush kerek.


> Eger bundaq bolmay, choqum mush kunupkilargha yalang tirnaqlarni qoysaq, u
> halda buning {} (chong tinaq belgiliri) kunupkilirining ornigha qosh
> tinarqni qoyghan bilen hechqandaq perqi yoq bolup qalidu.  Biz del mushundaq
> ishlarni tuzitimiz dewatimiz.
>

{} belgisi Uyghurche kunupka taxtisida bolmisimu bolidighan nerse. bu
yerdiki <> belgisi bilen {} ni bir orun'gha qoyup muzakire qilmisingiz.


>   Yeni, hemze ni uchritish ehtimalliqi yuqiri bolghan / (yantu siziq,
> bolush) kunupkisidin, adettiki yeziqchiliqta kop (yaki qet'iy)
> ishlitilmeydighan \ (tetur yantu siziq) qa yotkesh (Mac OS X diki Uyghur
> kunupka taxtisida mushundaq qilghan), bu arqiliq / (yantu siziq, bolush)
> belgisining esli menasini saqlap qelish.
>

Biz hazir peqet burunqi en'eniwi kunupka taxtisidiki tinish belgilirini
yengilimaqchi. Nawada hemze ning ornini ozgertishke toghra kelse, bu LEGACY
taxta bolmay qalidu. awam alliburun / arqiliq hemze chiqirishqa konup
bolghan. Hemzening ornini almashturimiz disek, bashqa herplernimu oylashsaq
bolidu... Shunga hazirche biz peqet LEGACY taxta diki tinish belgilirinila
oylishiwatqan bolghachqa, hamza ge tegmisek yaxshi.


>  Yene biri bolsa qosh tirnaq we {} belgiliri kunupkiliri.  Bu qosh
> tirnaqlarnimu choqum bashqa yerge aprish kerek, choqum {} kunupkilirining
> esli manalirini ozgertiwetmesliki kerek.
>

Nimishqa ozgertiwetmeslik kerek? {} belgisi uyghurche tinish belgiliri emes.
shunga u uyghurche taxtida bolsimu bolidighan, bolmisimu bolidighan bir
nerse.


>   Bundaq desem, Erebche so'al belgisi, chekitlik peshlerchu deyishinglar
> mumkin.  Bular gerche yonilishi tetur bolsimu (yeni shekli oxshash
> bolmisimu), lekin eslidiki tinish belgilirining MENA liri bilen oxshash
> menide.  Shunga bularning orunlashturulishi muwapiq.
>
> Emdi awu tetur yantu siziqqa kelsek, uni peqet programma yazghandila
> ishlitidu.  Programma yazghanda hechkim Uyghurche kunupka taxtisi bilen
> yazmaydu.  Shunga uning ornigha hemze qoyushning tesiri eng kichik bolidu (/
> kunupkisigha hemze qoyghan'gha qarighanda)
>

hemze ni \ gha yotkiwetsek, / gha konup qalghanlar hemze ni tapalmay
qalamdikin? hazir hamza ni biz tinish belgisi dep emes, belki bir herp dep
qarap turup muamile qilaylimikin?


> Kop chekitke kelsek, men yenila uch dane chekit bilen kirguzush terepdari.
>  Buningda ASCII we US keyboard gha egeshsek tamamen bolidu.
>

1-sual:

3 chekit bilen uyghurche kop chekitni kirguzgili bolamdu? Windows timu
shundaq qilghili bolamdu? Microsoft Keyboard Layout Creator da mushuni
emelge ashurghili bolamdu?

2-sual:

nawada yuqurqi sualning jawabi mutleq hee bolmisila, omumi qaidige
boysunghinimiz yaxshi.

nawada mutleq hee bolghan teqdirdimu, yene bashqilarnimu hormet qilip, SHIFT
bilen yene bir kunupkini besip, (2 KEY STROKE) uyghurche kop chekitni
chiqirishni oylashqanning ziyini yoq.

siz 3 chekitni besip chiqarsingiz bolidu. SHIFT qa kon'gen yaki
konidighanlar SHIFT arqiliq chiqarsun.

Axirida, siziqche bilen siziq toghrisidiki koz qarishimni otturigha qoyay:
>  Emeliyette, Uyghurche siziqche bilen siziqning kod orni eniq bekitilmigen.
>

Biz hazir kodini tetqiq qilmiduq. Sheklini tetqiq qiliwatimiz. bu tinish
belgilirining kodi nime bolushidin qet'i nezer, ekranda basqanda we qeghezde
korun'gende shu shekil chiqsila bolidu.


>  Biz peqet ASCII diki - (elish belgisini) "mushu siziqche" dep ishlitip
> keliwatimiz.
>

bu elish belgisi siziqchigha eng yeqin kelidighan bir nerse bolghachqa shuni
ishlitip keliwatimiz. hem ASCII rayunida.


>   Hazirghiche elan qilin'ghan hechqandaq olchemde eniq qilip mushu
> "Uyghurche siziqche" degini yoq.
>

shu olchemni burunqilar oylashmighan, bekitmigen. hemmisi "eshigim kowruktin
otti, qazinim nezir" deydighan bir top nan-qepilar bolghachqa, ishlar
mushundaq haramzedilerning qoligha qalghachqa biz mushu kun'ge qalghan.

Shunga biz bu yerde burun bekitilmigen olchem heqqide muzakire qiliwatimiz.
nawada burun olchemlirimiz mukemmel bolghan bolsa, ashular ishlirini toluq
qilip kelgemn bolsa biz bu yerde bu nersilerni muzakire qilip olturmayttuq.


>  Emdi mawu bichare yetim siziqqa keleyli,  bu bayqushqa nisbeten mushundaq
> keng da'iride etrap qilinishqa erishken eghizaki "olchem" mu yoq.
>

Buning kompyuterda olchimi yoq. Lekin uyghur tili kitaplirida uni uyghurche
12 tinish belgilirining biri dep eniq bekitken.

Bizdiki tilshunaslar kompyuter bilmeydu, kompyuterchilar tilshunasliqtin
xewiri yoq. shunga u yitim bolup qaldi.

Bizning tomur dawamettek daduyjangliqtin chiqqan re'islirimizning barliqini
oylashsaq, bu yitimchilikke heyran qalmisaqmu bolidu. buning bezi sewepliri
bizde bolsa, bezi sewepliri bashqilarda.

mundaq ehwalni deyli. nawada putun uyghur xelqi omumi xelq awazi bilen
aptonum rayunluq til-yeziq komitetining rehberlirini saylap chiqish
imkaniyiti bolsidi, biz yene bugunki bu kun'ge qalmayttuq. bu heqte sozlisek
gep kopiyip ketidu. bizdiki eng echinishliq ehwal, hemme sahede qapaqbashlar
ish beshigha kelip qaldi yaki ish beshigha qoyuldi. (buning elwette yene
nurghun chongqur sewepliri bar.)


>  Demek buning kod ornining kop xil ehtimalliqi bar (n-dash bolushi mumkin,
> m-dash bolushimu mumkin, yaki bashqa bir yerdiki bashqa bir siziq bolushimu
> mumkin).  Shunga bundaq muqim bekitilmigen nersini bu kunupka taxtisigha
> elip kirishke men qet'iy qarshi.
>

otkende, biliktiki muzakiride, biz bu siziqning kodini deslepki qedemde
birlikke kelturgen. UKIJ, Uighursoft, Elpida, Waris, Gheyret, Alim Ehet,
Turghun Tursun ependimler we Biliktiki hemmimiz qoshulghan.

Nawada ashu waqittiki netijini qobul qilmisingiz, ozingiz hazir uningdinmu
yaxshi bir pikirni otturigha qoyung.

Nawada hazir Uyghurche siziqni Uyghurche kunupka taxtisigha kirguzushke
qarshi bolsingiz, Siz qaysi milletning qaysi tinish belgiliri uchun kunupka
taxtisi yasawatisiz? nawada qarshi bolsingiz, emise burunqi kunupka
taxtisini ishlitiwersek bolmamdu? yengi taxta yasashtiki meqsidimiz nime?

uyghurche 12 tinish belgisi toluq bolmighan kunupka taxtisi uyghurlar uchun
mukemmel xizmet qilalmaydu.