ubuntu-l10n-ug team mailing list archive

[Abdusalam Abdurahman <abdusalam.abdurahman@xxxxxxxxx>]

Yaxshimusizler kopchilik,

Men qayta-qayta tekitlewatimen:  men meslihet, tekliplerge muhtaj (bolsa bir
heqiqiy layihe).  Artuq tapa-tene, yamanlash, gheywetlerge muhtaj emes
(bularni oquydighanghimu waqit yoq), bularni qayta-qayta tekitlimisimu manga
besh qoldek ayan.  Milliy ghorurimni urghutidighan gep-sozlergimu muhtaj
emes (chunki alliqachan urghutighliq, bolmisa bu yerde bu ishlarni qilip
waqtimni israp qilmayttim).  Bundaq gep sozlerning chiqishi biznig bu
mesililerni oylashqanda bek kop hessiyatchanliq qiliwatqanliqimiz.
 Bilishimche bu yerdikilerning hemmisi degudek ilmiy, texnikiliq ish
qilidighanlar.  Ashu urghup teship ketiwatqan hessiyatimizni kontrol qilip,
soghuq qanliq bilen, ilmiy pikir qilayli.  Bolmisa hemme ademni renjitip,
ishning axiri chiqmaydu.

Yene bir gep.  Mawu Legacy deydighan bir nersining gepi chiqti.  Men eger
Uyghurche keyboard ning legacy sini yollimaqchi bolghan bolan bu yerde
bunche kop parang qilip olturmayla, udul Windows 7 diki Uyghurche keyboard
ni xkb-config gha yollap berer idim.

Hazirqi mesile mushu Legacy diki mesililerni ongshap bir Modern keyboard
yasash.  Legacy degen bu uqumni untup qeling boldi.  Manga mushu hazirqi
keyboard diki tinish belgilirini qandaq orunlashturush heqqide teklip
beringlar.  Bashqa artuq gepler bolmisun.  "Helq ammisi mundaq qilghachqa,
mundaq qilsaq boildu"  degendek gep qilmisaq.  10 million helq ammisining 10
million xil teleplirini biz arnla 105 kunupkisi bar bu keyboard da menggu
qamdap bolalmaymiz.  Shunga bundaq pikirlerni berishtin burun sizlerdin
otunidighinim, koprek bashqa tilning keyboard lirini kozitip baqsanglar
(bolupmu Ereche keyboard larni).  Ularning keyboar ligirhga qarap beqinglar,
ularning ashu 105 kunupkilarning hemmisidin qandaq unumluk
paydilan'ghanliqini tetqiq qilip beqinglar.  Biz hemmimiz keyboard
layihileydighan professional lar emes, shunga bizge eng muhimi bashqilarning
lahiyisidn oginish (yaki dorap bir ish qilish).  Bu yene ilmiylikke
yeqinlashqanliq bolidu.  Asassiz, hessiy paranggha asasen pikir qilsaq,
heliqi "danishmenler" bilen hechqanda perqimiz qalmaydu.  Mening "ESLI
MENALIRINI" saqlap qelish pikirimmu del mushundaq asasta kelgen.  Shunga
sizlerdin otunidighinim, hessiyatchi kontrol qilip, ilmiy, asasliq teklip,
pikir beringlar.

Rehmet.

2010/5/19 Eagle Burkut <eagle.burkut@xxxxxxxxx>

> Abdusalam ependimge jawabim.
>
> ---------- Forwarded message ----------
> From: Eagle Burkut <eagle.burkut@xxxxxxxxx>
> Date: 2010/5/18
> Subject: Re: [Ubuntu-l10n-ug] Uyghurche Kunupka Taxta (XKB/Xorg nusxisi)
> To: Abdusalam Abdurahman <abdusalam.abdurahman@xxxxxxxxx>
>
>
>
>
> 2010/5/17 Abdusalam Abdurahman <abdusalam.abdurahman@xxxxxxxxx>
>
>
>> Ikkinchi mesile, Uyghurche tinish belgilerning hemmisini Uyghurche kunupka
>> taxtisigha orunlashturush.  Bughu anglimaqqa yaxshidek qilsimu lekin, ishi
>> bek jiq bolup ketidu.
>>
>
> Nawada Uyghurche tinish belgilirini Uyghurche kunupka taxtisigha
> orunlashturghili bolmisa, hemmimiz mushu yerde toxtap qalsaq bolidu. Chunki
> undaq qilghili bolmisa, putup chiqqan nerse chala nerse bolup qalidu. U
> Uyghurche kunupka taxtisi bolmay qalidu.
>
> Shunga qilsaq hemme tinish belgiliri orunlishishi kerek, bolmisa burunqi
> kunupka taxtisini ishlitiwersekmu bolidu. Yengidin islah qilish yaki ijad
> qilishning hajiti yoq.
>
>
>>   Yeni kunupkilarni qandaq tallash kerek degen mesile.  Mening koz
>> qarishim yenila burunqidek, yeni US kunupka taxtisida bar bolghan eslidiki
>> herp-belgilerning ESLI MENALIRI ni amal bar saqlap qelish.  Bu degenlik, <>
>> (chong-kichik belgiliri) kunupkilirining ornigha yalang tirnaqni qoymasliq,
>> chunki bular oxshash menidiki belgiler emes (qarimaqqa oxshashdek bolsimu)!
>>
>
> Shundaq, ularning menisi oxshash emes, lekin korunushte yeqin kelidu.
> Uyghurche tekist kirguziwatqanda, awamning chong-kichik belgisige ehtiyaji
> kopmu yaki yalang tirnaqqimu? Meningche Matetmatikichi bolmisila yalang
> tirnaqqa ehtiyaji chong.
>
> Uning ustige chong-kichik belgisini bashqa kunupka taxtisi bilen kirguzush
> imkaniyiti bar, lekin yalang tirnaqni Uyghurche kunupka taxtisidin bashqa
> taxtida kirguzgili bolmaydu.
>
> Shunga Uyghurche kunupka taxtisigha yalang tirnaq bilen chong-kichik
> belgisini orunlashturush zoruriyiti bolup qalsa hem ular toqunushup qalsa,
> bu Uyghurche kunupka taxtisi bolghankin, chong-kichik belgisini tashliwetip,
> yalang tirnaqni orunlashturush kerek.
>
>
>> Eger bundaq bolmay, choqum mush kunupkilargha yalang tirnaqlarni qoysaq, u
>> halda buning {} (chong tinaq belgiliri) kunupkilirining ornigha qosh
>> tinarqni qoyghan bilen hechqandaq perqi yoq bolup qalidu.  Biz del mushundaq
>> ishlarni tuzitimiz dewatimiz.
>>
>
> {} belgisi Uyghurche kunupka taxtisida bolmisimu bolidighan nerse. bu
> yerdiki <> belgisi bilen {} ni bir orun'gha qoyup muzakire qilmisingiz.
>
>
>>   Yeni, hemze ni uchritish ehtimalliqi yuqiri bolghan / (yantu siziq,
>> bolush) kunupkisidin, adettiki yeziqchiliqta kop (yaki qet'iy)
>> ishlitilmeydighan \ (tetur yantu siziq) qa yotkesh (Mac OS X diki Uyghur
>> kunupka taxtisida mushundaq qilghan), bu arqiliq / (yantu siziq, bolush)
>> belgisining esli menasini saqlap qelish.
>>
>
> Biz hazir peqet burunqi en'eniwi kunupka taxtisidiki tinish belgilirini
> yengilimaqchi. Nawada hemze ning ornini ozgertishke toghra kelse, bu LEGACY
> taxta bolmay qalidu. awam alliburun / arqiliq hemze chiqirishqa konup
> bolghan. Hemzening ornini almashturimiz disek, bashqa herplernimu oylashsaq
> bolidu... Shunga hazirche biz peqet LEGACY taxta diki tinish belgilirinila
> oylishiwatqan bolghachqa, hamza ge tegmisek yaxshi.
>
>
>>  Yene biri bolsa qosh tirnaq we {} belgiliri kunupkiliri.  Bu qosh
>> tirnaqlarnimu choqum bashqa yerge aprish kerek, choqum {} kunupkilirining
>> esli manalirini ozgertiwetmesliki kerek.
>>
>
> Nimishqa ozgertiwetmeslik kerek? {} belgisi uyghurche tinish belgiliri
> emes. shunga u uyghurche taxtida bolsimu bolidighan, bolmisimu bolidighan
> bir nerse.
>
>
>>   Bundaq desem, Erebche so'al belgisi, chekitlik peshlerchu deyishinglar
>> mumkin.  Bular gerche yonilishi tetur bolsimu (yeni shekli oxshash
>> bolmisimu), lekin eslidiki tinish belgilirining MENA liri bilen oxshash
>> menide.  Shunga bularning orunlashturulishi muwapiq.
>>
>> Emdi awu tetur yantu siziqqa kelsek, uni peqet programma yazghandila
>> ishlitidu.  Programma yazghanda hechkim Uyghurche kunupka taxtisi bilen
>> yazmaydu.  Shunga uning ornigha hemze qoyushning tesiri eng kichik bolidu (/
>> kunupkisigha hemze qoyghan'gha qarighanda)
>>
>
> hemze ni \ gha yotkiwetsek, / gha konup qalghanlar hemze ni tapalmay
> qalamdikin? hazir hamza ni biz tinish belgisi dep emes, belki bir herp dep
> qarap turup muamile qilaylimikin?
>
>
>> Kop chekitke kelsek, men yenila uch dane chekit bilen kirguzush terepdari.
>>  Buningda ASCII we US keyboard gha egeshsek tamamen bolidu.
>>
>
> 1-sual:
>
> 3 chekit bilen uyghurche kop chekitni kirguzgili bolamdu? Windows timu
> shundaq qilghili bolamdu? Microsoft Keyboard Layout Creator da mushuni
> emelge ashurghili bolamdu?
>
> 2-sual:
>
> nawada yuqurqi sualning jawabi mutleq hee bolmisila, omumi qaidige
> boysunghinimiz yaxshi.
>
> nawada mutleq hee bolghan teqdirdimu, yene bashqilarnimu hormet qilip,
> SHIFT bilen yene bir kunupkini besip, (2 KEY STROKE) uyghurche kop chekitni
> chiqirishni oylashqanning ziyini yoq.
>
> siz 3 chekitni besip chiqarsingiz bolidu. SHIFT qa kon'gen yaki
> konidighanlar SHIFT arqiliq chiqarsun.
>
> Axirida, siziqche bilen siziq toghrisidiki koz qarishimni otturigha qoyay:
>>  Emeliyette, Uyghurche siziqche bilen siziqning kod orni eniq bekitilmigen.
>>
>
> Biz hazir kodini tetqiq qilmiduq. Sheklini tetqiq qiliwatimiz. bu tinish
> belgilirining kodi nime bolushidin qet'i nezer, ekranda basqanda we qeghezde
> korun'gende shu shekil chiqsila bolidu.
>
>
>>  Biz peqet ASCII diki - (elish belgisini) "mushu siziqche" dep ishlitip
>> keliwatimiz.
>>
>
> bu elish belgisi siziqchigha eng yeqin kelidighan bir nerse bolghachqa
> shuni ishlitip keliwatimiz. hem ASCII rayunida.
>
>
>>   Hazirghiche elan qilin'ghan hechqandaq olchemde eniq qilip mushu
>> "Uyghurche siziqche" degini yoq.
>>
>
> shu olchemni burunqilar oylashmighan, bekitmigen. hemmisi "eshigim
> kowruktin otti, qazinim nezir" deydighan bir top nan-qepilar bolghachqa,
> ishlar mushundaq haramzedilerning qoligha qalghachqa biz mushu kun'ge
> qalghan.
>
> Shunga biz bu yerde burun bekitilmigen olchem heqqide muzakire qiliwatimiz.
> nawada burun olchemlirimiz mukemmel bolghan bolsa, ashular ishlirini toluq
> qilip kelgemn bolsa biz bu yerde bu nersilerni muzakire qilip olturmayttuq.
>
>
>>  Emdi mawu bichare yetim siziqqa keleyli,  bu bayqushqa nisbeten mushundaq
>> keng da'iride etrap qilinishqa erishken eghizaki "olchem" mu yoq.
>>
>
> Buning kompyuterda olchimi yoq. Lekin uyghur tili kitaplirida uni uyghurche
> 12 tinish belgilirining biri dep eniq bekitken.
>
> Bizdiki tilshunaslar kompyuter bilmeydu, kompyuterchilar tilshunasliqtin
> xewiri yoq. shunga u yitim bolup qaldi.
>
> Bizning tomur dawamettek daduyjangliqtin chiqqan re'islirimizning barliqini
> oylashsaq, bu yitimchilikke heyran qalmisaqmu bolidu. buning bezi sewepliri
> bizde bolsa, bezi sewepliri bashqilarda.
>
> mundaq ehwalni deyli. nawada putun uyghur xelqi omumi xelq awazi bilen
> aptonum rayunluq til-yeziq komitetining rehberlirini saylap chiqish
> imkaniyiti bolsidi, biz yene bugunki bu kun'ge qalmayttuq. bu heqte sozlisek
> gep kopiyip ketidu. bizdiki eng echinishliq ehwal, hemme sahede qapaqbashlar
> ish beshigha kelip qaldi yaki ish beshigha qoyuldi. (buning elwette yene
> nurghun chongqur sewepliri bar.)
>
>
>>  Demek buning kod ornining kop xil ehtimalliqi bar (n-dash bolushi mumkin,
>> m-dash bolushimu mumkin, yaki bashqa bir yerdiki bashqa bir siziq bolushimu
>> mumkin).  Shunga bundaq muqim bekitilmigen nersini bu kunupka taxtisigha
>> elip kirishke men qet'iy qarshi.
>>
>
> otkende, biliktiki muzakiride, biz bu siziqning kodini deslepki qedemde
> birlikke kelturgen. UKIJ, Uighursoft, Elpida, Waris, Gheyret, Alim Ehet,
> Turghun Tursun ependimler we Biliktiki hemmimiz qoshulghan.
>
> Nawada ashu waqittiki netijini qobul qilmisingiz, ozingiz hazir uningdinmu
> yaxshi bir pikirni otturigha qoyung.
>
> Nawada hazir Uyghurche siziqni Uyghurche kunupka taxtisigha kirguzushke
> qarshi bolsingiz, Siz qaysi milletning qaysi tinish belgiliri uchun kunupka
> taxtisi yasawatisiz? nawada qarshi bolsingiz, emise burunqi kunupka
> taxtisini ishlitiwersek bolmamdu? yengi taxta yasashtiki meqsidimiz nime?
>
> uyghurche 12 tinish belgisi toluq bolmighan kunupka taxtisi uyghurlar uchun
> mukemmel xizmet qilalmaydu.
>
>
>
> _______________________________________________
> Mailing list: https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug
> Post to     : ubuntu-l10n-ug@xxxxxxxxxxxxxxxxxxx
> Unsubscribe : https://launchpad.net/~ubuntu-l10n-ug
> More help   : https://help.launchpad.net/ListHelp
>
>


-- 
Regards,
Abdusalam Abdurahman